Opvoeden: wat is het en hoe pak je dit aan?

Opvoeden, het is iets waar we allemaal op onze eigen manier mee te maken hebben. Toen ik zwanger was van onze oudste zoon, had ik een romantisch beeld van het ouderschap. Ik zou een geduldige, liefdevolle moeder zijn en onze kinderen zouden opgroeien in een liefdevol huis. Afijn, je kent het wel! De realiteit bleek er hier ook anders uit te kunnen zien! Dus opvoeden… wat is het en hoe pak je dit aan?

Wat is opvoeden eigenlijk?

Wat is opvoeden precies? Laten we beginnen met een definitie van ‘opvoeden’. Simpelweg betekent het: je kind begeleiden in zijn ontwikkeling naar zelfstandigheid. Het gaat niet alleen over normen en waarden bijbrengen, maar ook over troosten, aanmoedigen, grenzen stellen en eindeloos herhalen waarom we bijvoorbeeld onze handen moeten wassen na het buiten spelen.

Het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (NCJ) zegt hierover: “opvoeding is een specifieke vorm van interactie tussen ouders en kinderen, waarbij gewoonten, vaardigheden en inzichten worden overgedragen die het kind in staat stellen een eigen identiteit te ontwikkelen en adequaat te functioneren in de maatschappij”.

Dit is best een brede opvatting en iedereen kan dit anders interpreteren. Voor ons draait het om het geven van liefde, veiligheid en structuur, zodat onze kinderen zich op een gezonde manier kunnen ontwikkelen. En hoe dat er in de praktijk uitziet? Dat verschilt denk ik per gezin, per kind en zelfs per moment van de dag.

Wat betekent opvoeden voor ons?

Voor ons als ouders betekent opvoeden veel meer dan alleen maar regels stellen. Het is een constante zoektocht naar balans tussen loslaten en begeleiden. Onze oudste zoon van 8 is bijvoorbeeld ontzettend zelfstandig, terwijl onze jongste van 6 juist graag houvast zoekt. Wat voor de één werkt, is voor de ander juist helemaal niet passend.

Zo merken we regelmatig dat onze jongste moeite heeft met opruimen. Terwijl ik geneigd was om hem aan te sporen (“Ruim nou eens op!”), leerde ik dat hij het beter doet met een speelse aanpak. Nu maak ik er wel eens een wedstrijdje van: wie het snelst vijf speelgoedstukken opruimt, wint. En joh, dat werkte! Hiermee wil ik aangeven dat opvoeden een proces is waarin we zelf ook continu leren.

Wanneer de opvoeding niet vanzelf gaat

Laten we eerlijk zijn: opvoeden gaat lang niet altijd vanzelf. Er zijn dagen waarop alles lijkt te lukken, maar ook dagen waarop je je afvraagt waar het misging. Vaak hoor ik bij anderen dat het daar ’s ochtends chaos is en dat het er heel gehaast aan toe gaat. Wij hebben dat bijvoorbeeld dan weer helemaal niet (gelukkig!). Wij merkten dat structuur erg belangrijk is: opstaan, aankleden, ontbijten, tanden poetsen, haartjes doen en daarna nog even tv kijken. En élke dag hetzelfde. De jongens weten wat er gaat komen en wat er van ze verwacht wordt. En dit wordt dus beloond, want als ze op tijd klaar zijn, mogen ze nog even tv kijken 😉

Maar soms betekent opvoeden ook dat je moet accepteren dat niet alles perfect verloopt. Daar lopen wij hier ook wel eens tegenaan. Het is niet leuk, maar het mag er zijn. Wij zijn als ouders ook niet perfect en dat is ook oké. Want opvoeden is geen checklist die je simpelweg afwerkt, het is een dynamisch proces waarin je als ouder groeit samen met je kind(eren).

Opvoeden: waar begin je dan?

Goede vraag! Er zijn veel verschillende opvoedstijlen en methoden. Wij hebben gemerkt dat een positieve benadering het beste werkt. Hier zijn een paar manieren waarop wij proberen onze kinderen op een fijne manier te begeleiden:

• Positief communiceren – In plaats van te focussen op wat fout gaat, benadrukken we wat goed gaat. Als onze oudste uit zichzelf zijn bord opruimt en in de vaatwasser zet, benoemen we dat en geven we hem zelfs een high-five! Hierdoor voelt hij zich gewaardeerd, gemotiveerd en is de kans groot dat hij dit blijft doen. En heeft hij zijn speelgoed netjes opgeruimd? Ook dan benoemen we dit.
• Grenzen met liefde – Kinderen hebben grenzen nodig, maar die hoeven niet streng of autoritair te zijn. Wij proberen altijd uit te leggen waarom een bepaalde regel er is, zodat onze kinderen het begrijpen in plaats van het simpelweg te moeten opvolgen. Doen ze iets wat wij liever niet willen? Dan benoemen we het gedrag wat we zien, niks over de persoonlijkheid van onze kinderen zelf. Straffen doen we ook zelden. Wel gaan we met ze in gesprek en proberen we uit te leggen hoe we het graag anders willen zien. Ook dit moesten we leren! Bedenk ook dat kinderen graag de grenzen willen opzoeken, wat een gezonde ontwikkeling is! Aan ons als ouders de taak om deze grenzen op een liefdevolle manier te stellen.
• Ruimte geven – Hoe ouder kinderen worden, hoe meer vrijheid (en verantwoordelijkheid) hierbij komt kijken. Ik weet nog dat onze oudste zoon alleen naar de speeltuin ging en oh, wat vond ik dit spannend! Natuurlijk ging het hartstikke goed en had hij lekker gespeeld, maar voor ons was dit een grote mijlpaal. Loslaten is lang niet altijd zo makkelijk, maar meer vrijheid geven wel een goede ontwikkeling voor je kind. Zo proberen we aansluiting te blijven vinden in wat ze kunnen en nodig denken te hebben.

Kinderen grootbrengen is een leerproces

Opvoeden is niet iets wat je perfect hoeft te doen. Het is een weg met vallen en opstaan, met mooie momenten en uitdagingen. Soms lukt het moeiteloos, soms voelt het alsof je alles verkeerd doet. Maar zolang we ons best doen, leren, aanpassen en liefdevol blijven, zijn we op de goede weg. Vergeet niet: opvoeden is echt een leerproces!

Als ouders hebben we misschien de taak om onze kinderen op te voeden, maar eerlijk? Zij leren ons net zoveel als wij hen. Luister dus ook naar ze en sta open voor een openhartig gesprek. Dit verbetert de relatie met je kind en geeft hem/haar ook het vertrouwen dat jij een veilige baken bent. Dit blijft zorgen voor een goede hechting en maakt het opvoeden wellicht ietsiepietsie makkelijker 😊